Vô minh - luanhoi.vn

Mục lục

Khái niệm

Vô minh hay sự nhầm lẫn, trong Phạn ngữ là avidyā, có nghĩa đên là “không hiểu biết”. Có nhiều cách diễn dịch ý nghĩa từ avidyā tùy theo các trường phái triết học và quan điểm khác nhau của họ về giáo lý nền tảng vô ngã (anātman) của Phật giáo. Mặc dù thế, ý nghĩa chung nhất đối với mọi trường phái là sự mê muội cơ bản về cội nguồn hiện hữu của chúng ta.

Nguyên nhân

Dựa trên hiểu biết của bản thân chúng ta đều thấy rằng, những gì ta khao khát sâu xa muốn đạt được là hạnh phúc và những gì ta cố sức tránh né là đau khổ. Vậy mà trong thực tế những hành vi, cách ứng xử của ta chỉ làm tăng thêm đau khổ, không đem lại niềm vui và hạnh phúc lâu dài mà ta theo đuổi. Ta nhận thấy nguồn gốc của tình huống này là một sự nhầm lẫn về cơ bản, hay gọi theo thuật ngữ Phật giáo là vô minh.

Để hiểu rõ lý do tại sao Phật giáo lại khẳng định rằng con người luôn sống trong sự mê lầm và chỉ tạo thêm đau khổ cho chính mình bạn hãy tham khảo chân lý về sự khổ trong Tứ diệu đế.

Có một sự nhầm lẫn trong nhận thức của chúng ta là cho rằng chỉ cần tạo được nhiều phước đức thì có thể tái sinh vào cõi Trời hưởng hạnh phúc và thoát khỏi khổ đau. Mặc dù, đúng là cuộc sống ở cõi Trời rất an lạc và hạnh phúc, tuy nhiên chúng ta nên biết cõi Trời cũng là một cõi trong lục đạo luân hồi, nghĩa là vẫn còn chịu những khổ đau của sinh tử luân hồi. Vì vậy mà đức Phật dạy rằng “cuộc sống con người là một dạng tích cực nhất trong mọi dạng sống, vì con người có tiềm năng đạt tới sự giác ngộ hoàn toàn“.

Phân loại vô minh

Phật giáo chia vô mình thành hai loại gồm: vô minh về luật nhân quả, cụ thể là luật nghiệp báo, và vô minh về bản chất tuyệt đối của thực tại (căn bản vô minh). Và sự phân loại này là dựa trên cấp độ hiểu biết về nguyên lý duyên khởi. Cấp độ đầu tiên là hiểu biết về sự phụ thuộc có tính nhân quả, giúp phá tan đi loại vô minh về luật nhân quả. Cấp độ sâu xa hơn là hiểu biết về bản chất tuyệt đối của thực tại, giúp phá trừ loại căn bản vô minh.

Vô minh về luật nhân quả: minh chứng rõ ràng về loại vô mình này là chúng ta nghĩ rằng chỉ cần kiếm thật nhiều tiền thì sẽ hạnh phúc, từ đó sinh ra lòng tham và có thể bất chấp mọi thủ đoạn xấu xa để đạt được. Kết quả là do đã gây nghiệp xấu nên chúng ta không những không có hạnh phúc mà còn chịu thêm đau khổ do quả báo của luật nhân quả.

Vô minh về bản chất tuyệt đối của thực tại: đa số chúng ta đều đau khổ khi nhận thấy sức khoẻ của mình càng ngày càng yếu đi? Lý do là vì chúng ta không hiểu về bản chất của mọi vật – có sinh thì phải có hoại diệt. Vì vậy tự chúng ta tạo ra đau khổ cho chính mình.

Vô minh trong thập nhị nhân duyên

Đức Phật từng dạy: “Vì cái này có, cho nên cái kia có. Vì cái này sinh, cho nên cái kia sinh. Vì có căn bản vô minh nên mới có các hành động tác ý“. Đây là một câu nằm trong phần giảng của Ngài về giáo pháp Thập nhị nhân duyên.

Thập nhị nhân duyên mô tả về mười hai yếu tố của các kết nối nhân quả trói buộc chúng sinh trong cuộc sống luân hồi và do đó đau khổ mãi mãi. Các kết nối này được miêu tả quanh một bánh xe luân hồi minh hoạ sáu cảnh giới của luân hồi và các nguyên do khác nhau của chúng. Các kết nối được trình bày theo chiều kim đồng hồ là: vô minh, hành, thức, danh sắc, lục căn, thọ, ái, thủ, hữu, sinh, già và chết.

Khi một chúng sinh chưa giác ngộ, nghĩa là đời sống trong vòng đau khổ và những nguyên nhân của đau khổ thì trình tự của mười hai nhân duyên bắt đầu từ vô minh, tiếp tục đến hành, thức,… Trình tự này mô tả cách một chúng sinh do nơi những nguyên nhân và điều kiện nhất định phải rơi vào tiến trình của một đời sống mê muội.

Giải pháp

Mặc dù vô minh là bản chất của đời sống của tất cả chúng sinh trong vòng luân hồi. Tuy nhiên nếu chúng ta có sự thực hành tu tập Phật pháp thì hoàn toàn có thể thoát khỏi vô minh khi đạt được sự giác ngộ. Chỉ cần chúng ta hiểu rõ bản chất của vô minh và loại bỏ nó thì các mắt xích tiếp theo như: hành, thức,… cũng sẽ bị loại bỏ.