11 Tâm Sở Thiện

Như các bạn cũng biết, tâm của con người là yếu tố cốt lõi để đánh giá một người là tốt hay xấu. Như vậy, nếu chúng ta muốn trở thành một người tốt trong mắt mọi người thì nhất định phải phát huy những đức tính (tâm) tốt của mình, cũng như loại bỏ tất cả những tâm xấu. Trong bài viết này luanhoi.vn sẽ giới thiệu về 11 tâm sở thiện trong Phật giáo để bạn biết mà nuôi dưỡng.

Mục lục

Tâm sở thiện là gì?

Tâm sở thiện là những trạng thái tinh thần (suy nghĩ) tích cực, hướng đến lợi ích cho bản thân và người khác, ví như: lòng yêu thương, lòng vị tha, sự từ bi, sự chuyên cần, sự kiên nhẫn, sự bình an,…

“Nhân chi sơ, tánh bổn thiện. Tánh tương cận, tập tương viễn” – Trích từ Tam tự kinh. Hai câu này nghĩa là con người chúng ta vốn dĩ lương thiện nhưng do môi trường sống đã ảnh hưởng đến tâm tính vốn có của chúng ta. Chính vì vậy, tâm tính của ta ở hiện tại là do sự nuôi dưỡng qua giáo dục và sự rèn luyện mà nên.

Lợi ích của tâm sở thiện

Trong đạo Phật thường ví von những tâm sở giống như những vị tướng sĩ của một đất nước vậy, nếu các tướng sĩ đều là tâm sở thiện thì chắc chắn đất nước sẽ phát triển và dân chúng được an lạc. Ngược lại, nếu tướng sĩ dù chỉ là một tâm sở ác thì đất nước cũng sẽ rối ren, dân chúng lầm than.

Tâm sở thiện là một nét đẹp về tâm hồn, là nền tảng mang đến cho chúng ta một cuộc sống an nhàn và hạnh phúc.

Tâm của tất cả con người chúng ta đều gồm tâm thiện và tâm ác. Và sau đây là giới thiệu về 11 tâm sở thiện: tín, tinh tấn, tàm, quý, vô tham, vô sân, vô si, khinh an, bất phóng dật, hành xả, bất hại.

1. Tín

Tín là nói về lòng tin của chúng ta về một vấn đều nào đó đúng đắn, từ đó giúp ta có thêm sự tin tưởng mà làm theo. Ví như trong Phật giáo, khi đã có lòng tin chư Phật sẽ giúp chúng ta cố gắng tu tập, giữ giới, hướng thiện và tránh xa những điều ác để không phải chịu khổ đau ở ba đường dữ (súc sinh, địa ngục, ngạ quỷ). Đức tin cũng giúp lòng ta thêm thanh tịnh, an nhiên vì luôn tin rằng gieo nhân nào sẽ gặt quả nấy.

2. Tinh tấn

Tính tấn có nghĩa là siêng năng, cần cù. Đối với việc lành thì luôn hăng hái làm cho được, cho xong. Đối với việc dữ thì đoạn tuyệt. Người xưa có cấu “Cần cù bù thông minh“, vì vậy mà người học trò nhờ cần cù mà nhanh giỏi, người buôn bán nhờ cần cù mà nhanh giàu, người nông dân nhờ cần cù mà được nhiều lúc thóc, người tu hành nhờ cần cù mà nhanh thành đạo. Chính vì vậy, đây là một đức tính tốt cần có ở mỗi người.

3. Tàm

Tàm là tự cảm thấy xấu hổ với chính bản thân mình. Ví như khi bạn học về đạo Phật rằng phải biết hiếu thảo với cha mẹ rồi bạn cảm thấy xấu hổ vì trước đây mình chưa làm được như vậy. Thay đổi không bao giờ là muộn.

4. Quý

Quý là cảm thấy xấu hổ (thẹn) với người khác. Nghĩa là khi bạn làm một việc gì đó không đúng rồi tự cảm thấy xấu hổ với người khác. Ví như khi bạn được bố mẹ cho lên thành phố học tập nhưng bạn lại lấy số tiền đó để ăn chơi, và rồi bạn cảm thấy xấu hổ với chính mình và với bố mẹ mình. Tuy nhiên những người biết xấu hổ với người khác là người có thể thay đổi được.

5. Vô tham

“Vô” là không, “tham” là tham lam, vậy vô tham là không tham lam. Không tham tiền tài, vật chất, sắc đẹp, danh vọng. Không sinh lòng chiếm đoạt, tranh giành. Nếu tất cả mọi người trên thế giới này đều như vậy thì chắc chắn sẽ được an vui, hạnh phúc.

6. Vô sân

“Vô” là không, “sân” là giận, vậy vô sân là không giận. Không giận sẽ không sinh nóng nẩy, không nóng nẩy thì không sinh thù hằn. Người xưa có câu “giận quá mất khôn“, nghĩa là khi cơn thịnh nộ nổi lên sẽ là ngọn lửa đốt cháy tất cả, khiến chúng ta mất đi lý trí, không còn khả năng suy nghĩ , không quan tâm đúng sai, rồi dẫn đến những việc ngoài ý muốn, về sau khó giải quyết. Để dập tắt ngọn lửa của nóng giận chỉ có tấm lòng từ bi và khả năng chịu nhẫn nhục.

7. Vô si

Vô si là không si mê, mê muội với những thứ sai quấy. Đối với mọi việc chúng ta cần phải suy xét thật kỹ, phân biệt phải quấy trước khi đưa ra quyết định. Bởi vì nếu rời vào trạng thái mê muội cũng giống như xe đi vào đường cao tốc vậy, không thể quay đầu.

8. Khinh an

Khinh an là khi tâm ở trạng thái tĩnh, nhẹ nhàng, an vui, cởi mở, loại bỏ hết những rắc rối, bực bội, khó chịu. Ở trạng thái này sẽ giúp chúng ta trở nên sáng suốt trong mọi việc, nghĩ gì cũng dễ, làm gì cũng nhanh.

9. Bất phóng dật

Bất phóng dật nghĩa là không buông thả, phóng túng, để mọi việc tới đâu thì tới, phải biết kiềm chế, giữ mình trước mọi cám dỗ. Đây là một đức tính rất quan trọng trong việc tu tập, giúp tránh xa những điều xấu.

10. Hành xả

Hành xả là tâm không cố chấp, cố giữ. Ví như khi gặp một chuyện gì đó không vui thì chúng ta không nên giữ nó mãi trong tâm trí, điều này sẽ khiến cho ta cảm thấy khó chịu, buồn bực, thay vào đó hãy buông xả nó ra để cho tâm được an. Hay khi ta gặp chuyện vui cũng không nên giữ vì có thể niềm vui đó sẽ khiến ta tự cao, tự mãn, đánh mất chính mình.

11. Bất hại

“Bất” là không, “hại” là hãm hại, bất hại là không hãm hại. Không hãm hại ở đây bao gồm cả con người và các sinh vật khác. Hành vi hãm hại người, vật khác là điều xấu gây ra hận thù, nghiệp báo. Do đó nếu chúng ta không thể giúp được họ thì cũng không nên tìm cách hại họ. Điều này sẽ tạo nên một đức tính tốt cho bản thân chúng ta.

Tổng kết

Trên đây là phần giới thiệu về khái niệm tâm sở thiện là gì? và 11 tâm sở thiện mà mỗi người chúng ta nên nuôi dưỡng để trở thành một người tốt được mọi người kính mến. Thật ra vốn dĩ chúng ta đều là những người lương thiện nên chỉ cần loại bỏ những tâm xấu do bị ảnh hưởng từ môi trường, người bên cạnh thì chúng ta sẽ trở lại với chính mình.