Bất lập văn tự, giáo ngoại biệt truyền - ý nghĩa, giải thích

Thiền tông có câu nói nổi tiếng là “Bất lập văn tự, giáo ngoại biệt truyền“, nghĩa là trên con đường tu tập để giác ngộ đôi khi chúng ta không cần phải dựa vào Kinh sách. Để có thể hiểu rõ hơn về câu nói này hãy cùng đi vào nội dung chính sau đây.

Mục lục

Câu chuyện

Vào thời Vua Lương Vũ Đế (Bồ Tát Hoàng Đế) có một vị sư tên là Bồ Đề Đạt Ma đến Trung Quốc để hoằng đạo ⁽¹⁾, vị sư này đã ngồi trong hang động nhỏ ở núi Tung Sơn 9 năm không ăn, không uống. Một ngày nọ, có vị sư trẻ tuổi tên là Thần Quang đến xin làm đệ tử, người này đã quỳ trước cửa hang suốt 3 ngày 3 đêm, thấy vậy Ngài Bồ Đề Đạt Ma bước ra hỏi chuyện.

Ngài Bồ Đề Đạt Ma: “Ngươi đã quỳ ở đây 3 ngày 3 đêm không biết có điều gì muốn cầu xin?”.

Thần Quang thưa: “Cầu xin Đại sư an tâm cho con”.

Ngài Bồ Đề Đạt Ma hỏi: “Tâm con bất an hay sao?”.

Thần Quang thành thật thưa: “Tuy con một lòng cầu đạo nhưng có lúc tâm lại bất an”.

Ngài Bồ Đề Đạt Ma: “Đem tâm ra đây, ta an tâm cho”.

Thần Quang tìm lại tâm của mình, tìm mãi không được, bèn thưa: “Con không tìm ra cái tâm bất an đó của mình!”.

Ngài Bồ Đề Đạt Ma: “Ta đã an tâm cho con rồi đó”.

Sau đó, Thần Quang ngộ ra và nhận Ngài Bồ Đề Đạt Ma làm sư phụ, lấy pháp danh là Huệ Khả.

Giảng giải

Trong đoạn đối đáp trên, chúng ta sẽ cảm thấy thắc mắc rằng, tại sao Ngài Bồ Đề Đạt Ma không phải là chỉ dạy cho Thần Quang một phương pháp an tâm mà lại bảo “Đem tâm ra đây, ta an tâm cho”? Trước giờ chúng ta đều cho rằng tâm là bộ não dùng để suy nghĩa, phân biệt đúng sai, tốt xấu.

Lúc Ngài Bồ Đề Đạt Ma bảo “Đem tâm ra đây, ta an tâm cho” thì Thần Quang vì nể phục đức hạnh của Ngài nên cố gắng tìm kiếm cái tâm bất an của mình, nhưng tìm mãi không thấy nó nữa, tức là lúc này tâm đã lặng. Cuối cùng Ngài Bồ Đề Đạt Ma nói với Thần Quang rằng “Ta đã an tâm cho con rồi đó” giúp Thần Quang hiểu rằng tâm của mình không còn bất an nữa.

Phương pháp mà Ngài Bồ Đề Đạt Ma dạy là luôn hướng vào bên trong chính mình – “Phản Quan Tự Kỷ” ⁽²⁾. Bởi vì chúng ta mê lầm tâm hư dối bóng dáng là tâm mình, nên lâu nay bị nó dẫn chạy ngược chạy xuôi. Giờ đây, nhìn kỹ lại nó tan biến. Nghĩa là phải nhìn tường tận những tâm niệm vừa dấy khởi, liền biết nó là vọng tưởng hư dối, không theo thì nó tự lặng. Khi nào nó mạnh, làm ồn thì chúng ta phản quan lại, xem nó xuất phát từ đâu, khi đó nó lặng mất tăm mất dạng. Đó là lối tu của Tổ Bồ Đề Đạt Ma dạy, không có trong kinh điển. Vì vậy được gọi là “Bật lập văn tự, giáo ngoại biệt truyền”, tức truyền ngoài giáo lý. – Theo giacngo.vn.

Chú thích

Hoằng đạo: truyền đạo pháp rộng rãi.
Phản Quan Tự Kỷ: tu tập phải luôn quay vào bên trong, quay về chính mình, không nhìn hướng ra ngoài.