Hỉ nộ ái ố tham sân si: Giải thích ý nghĩa

Mục lục

Khái niệm “Hỉ nộ ái ố tham sân si” là gì?

“Hỉ nộ ái ố tham sân si” hay còn gọi là thất tình lục dục, đây là bảy thứ cảm xúc mà con người ai cũng có. Cảm xúc có tác động to lớn lên đời sống con người, chúng điều khiển hành vi, trao ý nghĩa cho sự tồn tại, và nằm tại phần cốt lõi của cái được gọi là tính người.

Theo quan điểm của Phật giáo, “Hỉ nộ ái ố tham sân si” chính là thứ làm mờ mắt con người, khiến họ u mê, luôn chạy theo những cảm xúc này để rồi bỏ lỡ con đường giác ngộ, bị rơi vào vòng xoáy của sinh tử luân hồi muôn đời đau khổ.

Trong Tam tự kinh cũng mô tả về bảy thứ cảm xúc của con người như sau:

Viết hỉ nộ
Viết ai cụ
Ái ố dục
Thất tình cụ

Dịch: Vui mừng (hỉ), giận giữ (nộ), bi thương (ai), sợ (cụ), yêu (ái), ghét (ố) và muốn (dục) là bảy thứ tình cảm mà ai cũng có đủ cả.

Giải nghĩa

Giải nghĩa từng từ trong câu “Hỉ nộ ái ố tham sân si”:

Hỉ: Hoan hỉ, vui mừng, sung sướng.
Nộ: Phẫn nộ, giận dữ, tức giận.
Ái: Luyến ái, yêu thương.
Ố: Ghét bỏ, hận thù, thù hằn.
Tham: Tham lam, ham muốn.
Sân: Sân hận, ganh ghét, giận dữ.
Si: Si mê, u mê, tà kiến.

Tất cả bảy từ này đều là những từ Hán Việt được ghép lại với nhau để nói về bảy thứ cảm xúc của con người. Trong giao tiếp, chúng ta cũng có thể tách chúng ra thành từng từ riêng lẻ để mô tả về cảm xúc của một người nào đó.

Phật giáo nói rằng, trong tất cả bảy thứ cảm xúc “Hỉ nộ ái ố tham sân si” thì thứ cảm xúc nguy hiểm nhất khiến con người dễ gây nghiệp ác, rơi vào con đường ngoại đạo đó là “tham sân si” hay còn gọi là tam độc. Ba cảm xúc này có tác động mạnh mẽ đến tâm trí con người khiến họ luôn ở trong trạng thái u mê, lầm đường lạc lối, không thể dứt bỏ. Đức Chúa cũng đã nói: “Người giàu khó có thể bước vào nước Trời, còn khó hơn con lạc đà chui qua lỗ kim“.

Tác động của “Hỉ nộ ái ố tham sân si”

Trong cuộc sống, cái gì “quá” đều không tốt, và cảm xúc con người cũng vậy. Một khi cảm xúc dâng trào sẽ khiến con người khó mà kiểm soát được chính mình, từ đó dẫn đến những việc ngoài ý muốn. Cụ thể như sau:

Quá sung sướng: Khiến con người mất đi sự đề phòng, dễ bị các thói xấu xâm nhập.
Quá giận dữ: Khiến con người mất đi lý trí dẫn đến gây tai hoạ cho mình và người khác.
Quá yêu thương: Khiến con người mù quáng không còn biết đúng sai.
Quá hận thù: Khiến con người nóng nảy, mất lý trí, rơi vào các con đường tội lỗi.
Quá tham lam: Tham lam khiến con người trở nên điên cuồng, tìm đủ mọi cách để đạt được điều mình mong muốn mà không cần biết đúng sai.
Quá ganh ghét: Khiến con người mù quáng, tìm đủ mọi cách để hãm hại người khác.
Quá u mê: U mê khiến con người rơi vào tà đạo, bị nó trói buộc và dẫn dắt khó lòng thoát khỏi.

Trong Phật giáo có một quy luật gọi là luật Nhân Quả, luật này nói rằng, khi chúng ta gieo một nhân hay nghiệp nào đó thì chắc chắn sẽ nhận lại quả. Nghĩa là, nếu chúng ta làm thiện thì sẽ gặp lành, còn một khi đã làm ác thì chắn chắn sẽ gặp quả báo. Chính vì vậy, hãy luôn giữ cho cảm xúc của chúng ta ở mức vừa phải, biết kiểm soát cảm xúc để không gây ra những nghiệp xấu.

Cách rèn luyện, kiểm soát cảm xúc

“Hỉ nộ ái ố tham sân si” là những cảm xúc tự nhiên của con người nên chúng ta cũng không cần phải có gắng loại bỏ chúng. Thay vào đó hãy học cách rèn luyện để kiểm soát cảm xúc của chính mình.

Sống “chậm” một chút

Sống “chậm” sẽ giúp chúng ta có thời gian để suy ngẫm lại những chuyện đã xảy ra, tìm được sự cân bằng trong cuộc sống, cũng như tránh được những áp lực và mệt mỏi không đáng có. Nhờ như vậy chúng ta có thể hiểu rõ mọi chuyện trong cuộc sống, đồng thời kiểm soát được cảm xúc của mình.

Người xưa dạy rằng “Uốn lưỡi bảy lần trước khi nói“, nghĩa là trong việc giao tiếp phải luôn suy nghĩ kĩ càng trước khi nói. Chúng ta có thể áp dụng thông điệp này trong việc kiểm soát cảm xúc của mình bằng cách luôn suy nghĩ kĩ trước khi hành động dù cảm xúc lúc đó có ra sao đi nữa.

Suy nghĩ thoáng một chút

Con người chúng ta thường rất cố chấp – mặc dù vẫn biết đúng sai nhưng một mực làm theo ý mình. Ngoài ra, những thành kiến cũng khiến chúng ta luôn hành động theo ý muốn của riêng mình. Chính vì vậy, việc học cách suy nghĩ thoáng sẽ giúp đối nhân xử thế được vẹn toàn hơn.

Để học cách suy nghĩ lúc nào cũng thoáng, bạn hãy tìm đọc cuốn sách có tựa đề “Đắc Nhân Tâm” của Dale Carnegie. Ngoài ra bạn cũng có thể tham khảo thêm cuốn “Thái Thượng cảm ứng thiên” để học được những điều nên và không nên làm trong cuộc sống.

Thiền định

Thiền định là một phương pháp tu tập trong Phật giáo giúp người tu tập làm chủ được tâm thức (suy nghĩ). Thiền sẽ làm cho suy nghĩ của chúng ta hoạt động chậm lại bằng cách kiểm soát những suy nghĩ nảy sinh trong tâm.

Việc tu tập thiền định cần phải được thực hiện liên tục trong một thời gian dài, không được ngắt quãng khi cảm thấy chán nản. Thời gian luyện tập tốt nhất là vào mỗi buổi sáng sớm, trước khi mặt Trời mọc.

Tổng kết

Như vậy qua nội dung bài viết này chúng ta đã hiểu rõ về ý nghĩa của “Hỉ nộ ái ố tham sân si”, những tác động của bảy thứ cảm xúc này đối với chúng ta và cách để kiểm soát chúng. Mặc dù cuộc sống mưu sinh luôn quay cuồng nhưng chúng ta cũng đừng để bị nó cuốn vào, hãy sống “chậm” lại một chút để suy nghĩ về những cảm xúc của chúng ta.