Phiền não là gì? 30 loại phiền não phổ biến

Cuộc sống của chúng ta thường bị chi phối bởi cả những cảm xúc tích cực lẫn tiêu cực. Cảm xúc tích cực mang đến niềm hạnh phúc cho chúng ta và cảm xúc tiêu cực mang lại những phiền não cho chúng ta.

Phiền não là gì?

Phiền não là những cảm xúc tiêu cực (buồn, khổ sở, day dứt,…) ảnh hưởng đến suy nghĩ, hành vi và sức khỏe của con người. Trong Phật giáo, phiền não là nguồn gốc của khổ đau, là thứ che lấp trí tuệ sáng suốt và bản tính thanh tịnh của con người. Một khi phiền não phát triển trong tâm thức nó sẽ lập tức phá huỷ sự bình an của tâm thức, cuối cùng sẽ huỷ hoại sức khoẻ và các mối quan hệ xung quanh.

Như vậy có thể khẳng định rằng, phiền não là một thứ cảm xúc rất tồi tệ mà chúng ta không nên giữ, phải loại bỏ nó ra khỏi tâm trí ngay lập tức, có như thế mới giúp cuộc sống trở nên vui vẻ, hạnh phúc.

Nguyên nhân của phiền não

Phiền não thường do nóng giân, hận thù hoặc khi gặp những việc không như ý muốn mà sinh ra. Vì trong lòng không buông bỏ được nên luôn nghĩ đến rồi cảm thấy buồn bực, bứt rứt mãi không thôi. Phiền não giống như ngọn lửa tàn cứ âm ỉ mãi trong tro tàn không thôi.

Một số nguyên nhân gây ra phiền não:

• Cuộc sống áp lực: Sống trong môi trường độc hại, nhiều stress có thể khiến con người dễ sinh ra phiền não.
• Cơ thể và tâm lý: Khi cơ thể hoặc tâm lý không khỏe mạnh, con người cũng dễ bị ảnh hưởng bởi những cảm xúc tiêu cực.
• Quá khứ: Những trải nghiệm tiêu cực trong quá khứ có thể ảnh hưởng đến tâm lý và khiến con người dễ sinh ra phiền não.

Tác hại của phiền não

Phiền não là nguyên nhân chính khiến con người luôn sống trong cảnh u mê, buồn chán, làm mất đi nghị lực vươn lên, từ đó sinh ra nhiều tâm bệnh ảnh hưởng đến sức khoẻ và tinh thần. Tất cả những hành vi bất thiện như giết hại, áp bức, lừa đảo,… đều phát sinh từ cảm xúc gây phiền não.

Phiền não không chỉ gây ảnh hưởng xấu cho chính người đó mà đôi khi cũng làm tổn hại đến những người xung quanh. Ví như một người phiền não vì cuộc sống khó khăn rồi nghĩ quẩn khiến gia đình đau khổ.

Phiền não chính là kẻ thù thật sự của chúng ta. Một kẻ thù từ bên ngoài làm hại bạn hôm nay nhưng ngày mai có thể trở nên rất sẵn lòng giúp bạn. Trong khi đó, kẻ thù nội tâm (phiền não) thì mãi mãi gây hại. Hơn thế nữa, dù bạn sống ở bất cứ nơi đâu thì kẻ thù bên trong vẫn luôn có mặt với bạn, và chính điều này làm cho kẻ thù bên trong trở nên rất nguy hiểm.

Cách để giảm bớt phiền não

Nếu niềm vui sướng là điều mà tất cả chúng ta đều khao khát muốn đạt được, và dĩ nhiên chúng ta có quyền đáp ứng sự khao khát đó. Cũng vậy, phiền não là điều mà ai cũng mong muốn tránh khỏi, và chúng ta cũng có quyền nỗ lực để vượt qua phiền não.

Phiền não khiến đầu óc chúng ta luôn quay cuồng và không thể đạt được sự vui vẻ trong cuộc sống. Do đó chúng ta cần phải tìm cách để giảm bớt phiền não đi, đồng thờ tạo dựng cho bản thân những cảm xúc tích cực. Sau đây là một vài cách có thể giúp bạn loại bỏ phiền não.

Thay đổi suy nghĩ:

• Chấp nhận: Thay vì cố gắng thay đổi những điều không thể kiểm soát, hãy học cách chấp nhận chúng. Việc này giúp bạn bớt lo lắng và phiền muộn hơn.
• Tư duy tích cực: Tập trung vào những điều tốt đẹp trong cuộc sống, thay vì chỉ nhìn vào những điều tiêu cực. Lòng biết ơn cũng là một cách hiệu quả để giảm bớt phiền não.
• Buông bỏ: Đừng níu giữ những suy nghĩ tiêu cực hay những điều đã qua. Hãy học cách buông bỏ để tâm hồn được thanh thản.

Chăm sóc bản thân:

• Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh cảm xúc. Ngủ đủ giấc giúp bạn giảm bớt căng thẳng và lo âu.
• Ăn uống lành mạnh: Chế độ ăn uống ảnh hưởng đến tâm trạng của bạn. Ăn nhiều trái cây, rau xanh và thực phẩm giàu protein giúp bạn cảm thấy vui vẻ và khỏe mạnh hơn.
• Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục giúp giải phóng endorphins, một loại hormone giúp cải thiện tâm trạng.
• Dành thời gian cho sở thích: Làm những việc bạn thích giúp bạn thư giãn và giảm bớt căng thẳng.

Kết nối với người khác:

• Trò chuyện với bạn bè và gia đình: Chia sẻ những phiền muộn với những người bạn tin tưởng giúp bạn cảm thấy nhẹ nhõm hơn.
• Tham gia các hoạt động xã hội: Tham gia các hoạt động xã hội giúp bạn kết nối với những người khác và giảm bớt cảm giác cô đơn.
• Tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia: Nếu bạn cảm thấy quá tải bởi những phiền muộn, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia tâm lý.

Thử một số phương pháp khác như:

• Thiền định: Thiền định giúp bạn tập trung vào hiện tại và giảm bớt những suy nghĩ tiêu cực.
• Yoga: Yoga giúp bạn thư giãn cả về thể chất và tinh thần.
• Dành thời gian cho thiên nhiên: Dành thời gian cho thiên nhiên giúp bạn cảm thấy bình yên và thư thái.

30 loại phiền não

Trong Phật giáo, phiền não được chia thành hai loại là căn bản phiền não và tuỳ phiền não. Trong đó, căn bản phiền não gồm 10 loại, còn tuỳ phiền não gồm 20 loại và được chia ra thành ba nhóm gồm: tiểu tuỳ (10 loại), trung tuỳ (2 loại), đại tuỳ (8 loại).

10 loại căn bản phiền não

1. Tham

Tham hay tham lam là nói về những ham muốn quá đáng, ham muốn những thứ không thuộc về mình. Tham lam có thể là về vật chất, sắc đẹp, danh lợi,… Một khi đã nổi máu tham rồi thì họ sẽ tìm đủ mọi mưu kế để đạt được, nhưng bởi vì lòng tham như túi không đáy nên có đạt mấy họ cũng không vừa lòng. Bởi vì lòng tham của một người mà có thể khiến nhà tan cửa nát, anh em không nhìn mặt nhau.

2. Sân

Sân là sân hận, nóng nảy. Những người có tính nóng (mang mệnh hoả) thường rất dễ nổi nóng nếu gặp chuyện không vừa ý, khi bị mất đi quyền lợi. Một người khi nổi nóng thường đỏ mặt tía tai, hùng hùng hổ hổ, bộ dạng thô bỉ, ăn nói cuồng ngôn, luôn ở trong tư thế chiến (đánh nhau). Bởi vậy những những người nóng nảy thường làm cho gia đình bất hoà, hàng xóm chẳng thể ưa, xã hội xa lánh.

3. Si

Si là si mê, mê muội. Vì quá mê muội nên không còn biết phân biệt đúng sai, phải quấy, ai khuyên bảo cũng không nghe một mực làm theo ý mình để rồi dẫn đến hậu quả không lường. Biểu hiện của những người si mê là luôn tin vào những điều sai trái, tà đạo. Giống như anh chàng Bát Giới trong phim Tây Du Kí, chỉ vì si mê cái đẹp nên bị yêu quái bắt liên tục. Si mê khiến con người ta trở nên mù quáng để rồi rơi vào con đường tà đạo không lối thoát.

4. Mạn

Mạn là ngã mạn, ngạo mạn, ta đây. Những người có tính ngạo mạn thường dựa dẫm vào gia thế, người bảo hộ để ra vẻ ta đây ức hiếp, khinh chê kẻ yếu, cho mình là nhất, không còn biết lẽ phải. Những người tự đắc như vậy thường không được ai ưa, chỉ có những kẻ nịnh hót đi theo để thu lợi.

5. Nghi

Nghi trong từ nghi ngờ, đa nghi. Những người này vì quá đa nghi nên dù là điều tốt họ vẫn do dự, trì trệ để mất cơ hội rồi lại hối hận. Vì nghi ngờ nên họ không có lòng tin về bất cứ điều gì khiến họ luôn trong trạng thái thấp thỏm sợ người khác lừa gạt, lợi dụng. Vì vậy, phàm những người hay nghi ngờ thường khó mà “phát triển” được.

6. Thân kiến

Thân kiến là bị ngũ ấm (sắc, thọ, tưởng, thức, hành) che mắt, xem cái gọi là “ta” là nhất. Vì xem trọng cái “ta” nên luôn muốn ăn những đồ ngon, hợp với khẩu vị, ăn mặc phải sành điệu, hợp thời trang, nhà cửa phải rộng rãi, nguy nga,… Vì chỉ biết có mình “ta” nên không quan tâm đến bố mẹ, con cái, gia quyết để rồi gây nghiệp ác đầy dẫy.

7. Biên kiến

Biên kiến là chấp một bên, thường chấp “chết rồi là hết” hoặc “chết rồi còn mãi”.

Người chấp “chết rồi là hết” nên họ luôn suy nghĩ là đạt được mọi thứ mà mình mong muốn khi còn ở nhân gian dù là bằng bất kì thủ đoạn nào. Họ cũng biết việc làm đó là không nên nhưng vì chấp “chết rồi là hết” nên họ cứ làm theo ý mình, không cần phải suy nghĩ nhiều.

Người chấp “chết rồi còn mãi” cũng tương tự, vì nghĩ rằng sau khi chết đi vẫn sẽ tái sinh trở lại làm người nên họ cứ ung dung làm mọi việc không cần biết đúng sai, họ không biết rằng nếu làm điều ác sẽ bị tái sinh vào ba đường dữ (súc sinh, ngạ quỷ, địa ngục) để chịu khổ đau.

8. Tà kiến

Tà kiến là chấp theo lối tà, ví như những người mê tín dị đoan. Phàm những người hiểu về đạo Phật chỉ nên tu tập dưỡng tánh, không cần đi xem bói, xin xâm, bói quẻ, cúng hạn làm chi.

9. Kiến thủ

Kiến thủ là bảo thủ, luôn cố giữ những hiểu biết sai quấy của mình mà không chịu sửa đổi. Ví như đời bố mẹ làm nghề cho vay nặng lãi rồi đến đời con mặc dù biết việc đó là thất đức nhưng vẫn cố chấp cho rằng bố mẹ làm được thì mình cũng làm được.

10. Giới cấm thủ

Giới cấm thủ là giữ các giới cấm sai lầm do tà kiến khiến chịu đựng khổ đau vô ích. Ví như có những phái ngoại đạo cho rằng phải gieo mình trên lửa, phải giết người để tế thần mới được hạnh phúc.

Tuỳ phiền não

Tiểu tuỳ

11. Phẫn

Phẫn là phẫn uất, uất ức, tức giận khi việc xảy ra không như ý muốn hoặc có người làm trái với ý mình. Phẫn thường nảy sinh từ sân (sân hận, nóng nảy). Phẫn thường khiến con người mất bình tĩnh, không còn kiểm soát được cảm xúc nữa và dẫn đến nhiều việc ngoài ý muốn. Ví như một người vì cha mẹ ngăn cản tình yêu có thể phẫn uất mà suy nghĩ đến việc tự tử.

12. Hận

Hận là hận thù, thù hằn. Hận do phẫn mà sinh ra. Những người hận thù thường luôn giữ trong mình những sự oán trách người khác mà không thể buông bỏ được, từ đó sinh ra phiền não, nghiêm trọng hơn có thể dẫn đến các suy nghĩ hãm hại người khác. Hận thù giống như quả bom nổ chậm vậy, nó luôn là mối nguy cho bản thân và người bên cạnh.

13. Não

Não là phiền não, buồn rầu, day dứt khôn nguôi. Những người gặp chuyện không vui mà không buông bỏ được sẽ dẫn đến phiền não. Phiền não khiến cho người ta ăn không ngon, ngủ không yên, ốm o gầy mòn, hao tổn tâm sức, dễ sinh tâm bệnh.

14. Phú

Phú là thường hay che giấu những việc làm sai trái của bản thân vì lo lắng sẽ mất đi danh dự, địa vị của bản thân. Những người có tính này vì quá coi trọng cái “ta” nên không chịu nhận lỗi để sửa đổi, do đó tội lỗi càng tăng thêm, không còn khả năng hối cãi.

15. Tật

Tật là tật đố, hay ganh tỵ, ganh ghét với mọi người xung quanh. Những người này luôn xem trọng bản thân, hễ thấy người khác hơn mình là tìm cách hạ thấp, nói xấu họ đủ điều cho vừa lòng mới thôi. Hạng người này có tính tiểu nhân thường sẽ nhận lại hậu quả khôn lường.

16. Xan

Xan là bỏn xẻn, không biết chia sẻ, giúp đỡ người khác. Mặc dù có tài sản kếch xù nhưng luôn cất giấu cho riêng mình, gặp người đói khổ không nỡ cho đi dù chỉ một chút. Dẫu biết sau khi chết đi sẽ không mang theo được gì nhưng bởi lòng tham quá lớn nên trở thành người hà tiện, ích kỷ.

17. Cuống

Cuống là tính hay lừa dối, lừa gạt người khác để mong chuộc tất cả lợi ích về mình, ví như hình ảnh nhân vật Lý Thôngtrong truyện cổ tích Thạch Sanh. Những người này thuộc dạng người khẩu Phật tâm xà, ngoài mặt thì nói lời mật ngọt, bên trong thì tâm địa xấu xa.

18. Kiêu

Kiêu là kiêu căng, hống hách. Những người này chỉ vì có chút địa vị, giàu có mà không xem người khác ra gì, phách lối ra vẻ ta đây, khinh kẻ nghèo hèn, gặp người chào hỏi không thèm đếm xỉa.

19. Siễm

Siễm là thói nịnh hót, bợ đỡ. Những người này vốn là con sâu làm rầu nồi canh, thường hay nói những lời mật ngọt để làm vui lòng người khác và chuộc lợi cho mình.

20. Hại

Hại là hãm hại, làm tổn hại đến người khác. Những người này vốn không có lòng thương người bởi lòng ác độc, sự đố kỵ trong họ quá lớn nên chỉ biết tìm cách hãm hại người khác để chuộc lợi về mình.

Trung tuỳ

21. Vô tàm

Vô tàm là không biết xấu hổ với chính mình dù đã làm nhiều việc sai quấy, trái đạo lý.

22. Vô quý

Vô quý là không cảm thấy hổ thẹn, áy náy với người khác khi những việc mình làm gây tổn hại đến họ. Những người này thường làm việc sai trái nhưng lòng không cảm thấy tội lỗi nên nghiệp ngày càng nặng thêm.

Đại tuỳ

23. Trạo cử

Trào cử là tính luôn lao chao khiến tâm luôn động không yên. Ví như những người miệng nói không ngừng nghỉ, người thì lắc qua lắc lại, khi ngồi thì hay rung đùi. Những người như vậy thường khó thành công và không được người khác tin tưởng.

24. Hôn trầm

Hôn trầm là tính hay mệt mỏi, đầu óc luôn trong trạng thái mờ mịt nên không thể làm chuyện gì ra hồn cả. Những người như vậy thì tâm trí luôn nặng nề, bề ngoài uể oải, không có khả năng học tập hay làm việc.

25. Tán loạn

Tán loạn nghĩa là tâm bị rối loạn, luôn suy nghĩ hết chuyện này đến chuyện khác, cứ vậy không ngừng. Vì vậy những người như vậy thường khó mà tập trung được.

26. Phóng dật

Phóng dật là tính buông lung, phóng túng, không có khả năng tự kiểm soát chính mình. Những người này thường khó tuân theo một chuẩn mực, quy tắc nào đó. Họ luôn cười đùa trong lúc làm việc, bị người khác nhắc nhưng lúc sau vẫn tiếp tục đùa giỡn. Vì tính dễ dãi, không có kỷ luật này nên họ không được xem trọng.

27. Bất tín

Bất tín là không có lòng tin thật sự vào việc mình đã chọn, từ đó dẫn đến lường biến, không chú tâm và thất bị trong mọi việc. Do đó để thành công trên con đường dài nhất định phải loại trừ tính bất tín này, nghĩa là phải xây dựng niềm tin vững chắc trước.

28. Giải đãi

Giải đãi là tính lười nhác, bê tha, trì trệ. Bất cứ việc gì cho dù làm được hay không làm được đều không muốn làm, khi ép buộc quá thì cũng giả vờ làm cho có, cho qua, làm cực kì cẩu thả. Những người như vậy chắc chắn không thể thành công trong mọi việc.

29. Thất niệm

Thất niệm là tính hay quên, làm trước quên sau, không thể nhớ rõ chuyện mình đã làm. Vì không có khả năng ghi nhớ nên khả năng tập trung cũng cực kì thấp.

30. Bất chánh tri

Bất chánh tri là nói về sự hiểu biết không chính xác, hiểu sai về một vấn đề rồi dẫn đến làm cũng sai.

Tổng kết

Như vậy qua bài viết này bạn đã biết được con người chúng ta có hết thảy là 30 loại phiền não khác nhau, và tất cả chúng đều sẽ ảnh hưởng xấu đến cuộc sống của chúng ta. Chính vì vậy chúng ta cần phải buông xả đi hết những phiền não ấy thì cuộc sống sẽ mới tươi sáng được.